|
?? هزار حلقه قنات در ایران آن قدر ویژگی های خاص و منحصر به فرد دارند که پرداختن به همه آنها زمان بر و خارج از حوصله است. اما می توان اطلاعات کلی درباره قنات های ایران در این بخش خواند.
قنات واژه ای فارسی است از ریشه «کنات». کنات از دو جز «کنه»، به معنای کندن و «آت»، علامت جمع است، نام دیگر قنات، کاریز است.
در ایران و سایر کشورهای جهان برای قنات بیش از ?? اسم وجود دارد یا به عبارت دیگر، برای نامیدن این شیوه آبیاری بیش از ?? اصطلاح به کار برده می شود.
? قنات هایی که فراموش شدند
عمیق ترین قنات ایران، قنات قصبه گناباد است که مادر چاه آن ??? متر عمق دارد و حتی زلزله های بزرگ نیز تاکنون به آن آسیبی نرسانده است.
طولانی ترین قنات ایران قنات «زارچ» یزد با طول 100کیلومتر و تعداد چاه های آن ???? حلقه است.
پرآب ترین قنات ایران، قنات «اکبرآباد» فسا در استان فارس است. قنات های تهران و ری که دشت ورامین را آبیاری می کردند تا 30 سال قبل جزو پرآب ترین قنات های دنیا بودند ولی در 20 سال گذشته به دلیل تخریب مادر چاه ها و عدم لایروبی از رونق افتاده اند.
عجیب ترین قنات ایران قنات دوطبقه «مون» اردستان است که حدود 800 سال پیش احداث شده است. این قنات چاه های مشترک ولی مادر چاه ها و مظهر متفاوت دارد.
? قنات ?هزارساله جزیره
قنات دوهزارساله کیش در سال 1371 کشف شد. این قنات همزمان با شهر زیرزمینی کیش ساخته شده است. تاکنون 200 حلقه از این چاه ها در مسیر قنات شناسایی شده که فاصله هرکدام از یکدیگر به 14 تا 16 متر می رسد. سقف قنات را لایه های مرجانی به ضخامت 2 تا 15 متر و لایه های زیرین قنات را خاک نفوذناپذیر مارنی تشکیل می دهد که این خاصیت باعث شده است تا آب باران پس از نفوذ از لایه های مرجانی در عمق نفوذناپذیر زمین تشکیل سفره های آب زیرزمینی را بدهد.
? ??? رشته قنات خفته در تهران
در تهران دست کم 300 رشته قنات شناخته شده خفته اند که طول بعضی از آنها به ??هزار متر می رسد. همچنین نقشه دیجیتال قنات های تهران با استفاده از سیستم GIS تهیه شده است.
در استان خراسان 7230 رشته قنات با آبدهی یک میلیارد و ??? میلیون سانتیمتر مکعب در ثانیه وجود دارد یعنی 9 برابر ذخیره سد کرج و 140 برابر ذخیره سد طرق. این استان بیشترین آمار قنات های ایران را در اختیار دارد.
? قنات و گردشگری
امارات که علاوه بر درآمد سرشار نفت، خود را از اقتصاد گردشگری نیز بی بهره نگذاشته از قنات های خود نیز درآمدزایی می کند.
در اطلاعیه ای که مرکز گردشگری قنات القصبه در دوبی منتشر کرده آمده: «به قنات القصبه دوبی بیائید و انواعی از بهترین و عالی ترین چای ها را از سراسر جهان بچشید. از چای سیاه تا سبز از شرق تا غرب ما انواع گوناگونی از چای های جهان را برای شما، خانواده و دوستان شما در این مکان ارائه خواهیم کرد».
? عروسی قنات ها
مراسم عروسی قنات یکی از آئین های مرسوم در رابطه با قنات است. در روستاها وقتی آب قنات کم و یا آن خشک می شود، برایش عروسی می گیرند. این جشن هم اوایل بهار و تقریباً اواخر اسفند وقتی که اهالی دیگر از آمدن آب قنات ناامید شدند صورت می گیرد.
مشهورترین افسانه های قدیمی ایران که فردوسی در شاهنامه به نظم آورده است و به نظر می رسد با افسانه هایی از یک قرن جلوتر به زبان عربی از سوی ابوجعفر طبری ایرانی که در دربار بغداد می زیسته نوشته شده منبع الهام مشترکی داشته اند. این افسانه ها یک سلسله ابداعات تکنیکی و از جمله بهره برداری از معادن و کانال های آب ضروری برای کشاورزی را به هوشنگ (از نخستین پادشاهان سلسله اسطوره ای پیشدادیان) نسبت می دهند.
مصری ها که به آب نیل و چشمه هایشان افتخار می کردند از زمان ورود داریوش به مصر از مقنی های ایرانی تقلید کردند تا این روش را جایگزین روش های سخت دیگر برای تامین آب کشور خشکشان کنند.
در دوره داریوش اول که اوج شکوفایی و اقدامات آبیاری و حفر کاریز در سرتاسر فلات ایران به شمار می رود، قنات های متعددی در قلمرو فلات ایران و در عمان و مصر حفر شد. بر اساس کاوش های باستان شناسی این باور وجود دارد که کاریزهای ایجاد شده در نواحی جنوبی خلیج فارس، خراسان، یزد و کرمان در دوره هخامنشیان ساخته و قنوات قدیمی قم و بسیاری دیگر از مناطق ایران در عصر ساسانیان و قنوات تهران در دوره صفویه و قاجاریه حفر شده است.
|
